Polski Narodowy Kościół Katolicki jest częścią jednego, świętego, katolickiego i apostolskiego Kościoła założonego przez Jezusa Chrystusa. Biskup Hodur napisał w 1930 roku “ludzka organizacja, Polski Narodowy Katolicki Kościół został zorganizowany wśród ludności polskiej na emigracji w Ameryce w 1897 roku jako instytucja Boża, która istniała od jego ustanowienia przez Jezusa Chrystusa w Jerozolimie” (Katechizm PNKK). W XIX w. wielu Polaków wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu gospodarczej, politycznej i religijnej wolności. Formalnie, Polski Narodowy Katolicki Kościół został zorganizowany w Scranton, Pennsylvania,  14 marca 1897. W 1904 Polacy z pięciu sąsiednich stanów USA dołączylii  do PNKK. PNKK jest Kościołem otwartym dla wszystkich bez wzgęldu na pochodzenie czy rasę.

 

Scranton – kolebka PNCC

 

Genezą powstania polskiego Kościoła w Scranton był konflikt, jaki zrodził się w najstarszej polskiej parafii p.w. Najsłodszego Serca Jezusa i Maryi pomiędzy wiernymi a ks. proboszczem Ryszardem Austem. Wiernym początkowo szło o wgląd w fundusze parafialne. Wybrali więc spośród siebie komisję, która chciała przeprowadzić kontrolę gospodarczej działalności księdza. Gdy to się nie udało, zwrócono się do biskupa O’Hary, aby uporządkował zaniedbaną parafię. Lekceważące potraktowanie przez biskupa prośby delegacji doprowadziło do ostrego konfliktu. W jedną z niedziel października 1895 r. wierni nie chcieli wpuścić proboszcza do świątyni. Ks. R. Aust wezwał policję, doszło do bijatyki. Kilka osób aresztowano i wtedy to zrodziła się myśl budowy nowej świątyni zbudowanej przez Polaków. Biskup ordynariusz wyraził zgodę na budowę. Gdy obok starego kościoła stanął nowy, pomyślano o duszpasterzu. Zgromadzenie parafialne w dniu 14 marca 1897 r. wybrało ks. Franciszka Hodura (ówczesnego wikariusza z innej parafii) na proboszcza. To samo zgromadzenie uchwaliło kilka podstawowych zasad, które najpierw obowiązywały tylko ich parafię, by później wejść w skład Konstytucji PNKK. W odnośnej uchwale zgromadzenia czytamy m.in.: “Na większą cześć Boga w Trójcy Jedynego, ku uczczeniu Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława, patrona, zbudowaliśmy nowy polski kościół, by w nim gromadził się lud u stóp Przedwiecznego, czerpał światło wiary i miłości, które są fundamentem żywota na tym świecie i w wieczności; by zaś ten przybytek Boży wzniesiony za grosz ciężko zapracowany nie przeszedł w obce ręce, lecz służył swemu celowi i pozostał jako pamiątka dla dzieci i wnuków obecnego pokolenia i był świadectwem wiary ludu polskiego w Ameryce, postanawiamy wszyscy, którzyśmy się przyczynili do zbudowania tej świątyni, co następuje:

1. Kościół ma być inkorporowany, jako Kościół polski pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika na imię i własność parafii św. Stanisława w Scranton, Pa. Opiekunami majątku mają być wybrani przez parafię członkowie.

2. Na czele parafii stoi ksiądz, mający w sprawach wiary władzę niczym nie skrępowaną.

3. Majątkiem parafialnym zarządza komitet (w składzie: przewodniczący, sekretarz i skarbnik), wyłaniany przez parafię. Komitet jest odpowiedzialny przed księdzem i parafią”.
Wierni parafii p.w. św. Stanisława nie chcieli zrywać z Rzymem. Z prawd dotychczas przez nich wyznawanych nie odrzucili żadnej. Pragnęli tylko reformy w ustroju społeczno-administracyjnym Kościoła. Nie zgadzali się z tym, że naród polski nie miał żadnego wpływu na wybór biskupów i księży dla siebie przeznaczonych. Ks. F. Hodur i delegacja wiernych zawiozła petycję (podpisaną przez 5000 osób) do Rzymu (pocz.1889 r.), by wręczyć ją papieżowi Leonowi XIII. Prosili w niej o:

1. Przedstawiciela Polaka w gremium biskupów Stanów Zjednoczonych, który by był zarazem pośrednikiem między ludem polskim, Stolicą Apostolską a biskupami amerykańskimi i orędownikiem spraw tego ludu.
2. Zgodę na unarodowienie własności kościelnych, tj. by majątki kościołów polskich zapisane w sądach na wybranych przez parafię.
3. Przyznanie ludowi tych praw, które ma w Europie tzw. kollator, czyli patron, a mianowicie, by przy obsadzaniu probostwa biskup zwracał się do wiernych o zgodę na obsadę danego księdza
4. Prowadzenie administracji finansowej kościoła przez ludzi z łona parafian wybranych, a przez księdza uznanych.

 

Odpowiedź Rzymu była negatywna. Na zwołanym zgromadzeniu parafialnym 18 września 1898 r. scrantonianie postanowili nie wracać pod jurysdykcję biskupa rzymskiego. W odpowiedzi na to, w dniu 2 października 1898 r. biskupi rzymskokatoliccy (bp ordynariusz O’Hara i jego pomocnik bp Hoban) nałożyli na ks. F. Hodura ekskomunikę, która objęła również wszystkich jego “zbuntowanych parafian”. Rozpoczęła się legalizacja prawna autonomii parafii. Odpowiednią w  tej sprawie petycję, podpisaną przez kilka tysięcy parafian, zgodnie z  obowiązującą procedurą, złożono w Legislaturze stanu Pensylwania w celu zarejestrowania parafii i wydaniu jej tzw. czarteru, tzn. formy prawnej jako związku wyznaniowego uznawanego przez Urząd Stanowy. Jednocześnie zrazu przyjęto dla niego nazwę “Polskiego Kościoła Reformowanego”. Ostatecznie zatwierdzenie tej nazwy nastąpiło w Sądzie Powiatowym Lackawanna County dopiero we wrześniu 1902 r., co zostało parafowane 6 stycznia 1903 r. W związku z nieziszczeniem się nadziei, które wiązano z memoriałem przestawionym w Rzymie, ogłoszeniem ekskomuniki, fiaskiem pertraktacji mających na celu pojednanie ks. F. Hodura i skupionych wokół niego wiernych z biskupem rzymskokatolickim (bp O’Hara) , scrantonianie zdecydowali się na przekształcenie niezależnego ruchu religijnego w autonomiczny Kościół. Formalna i skuteczna uchwała w tej sprawie zapadła na I Synodzie w Scranton, 6-8 września 1904 r. Rozproszone dotąd niezależne parafie polskie nawiązały ze sobą więzy. Tak powstał PNKK, Polski Narodowy Katolicki Kościół.

​

W czasie obrad synodalnych:
a. uznano, że więź z Kościołem Rzymskokatolickim została zerwana całkowicie;
b. dokonano wyboru biskupa, którym został ks. F. Hodur, Rady Kościoła;
c. uchwalono Konstytucję Kościoła;
d. przyjęto rezolucję wyrażającą lojalność wobec przybranej ojczyzny – Stanów Zjednoczonych;
e. zadeklarowano dołożenie wszelkich starań, aby życiem i postępowaniem przyczynić się do dobrego imienia Polski na obczyźnie.
Włączenie PNKK w europejski nurt starokatolicyzmu nastąpiło z chwilą nadania sakry biskupiej ks. F. Hodurowi 29 września 1907 r. w Utrechcie przez starokatolickiego arcybiskupa Gerardusa Gulę. W ten sposób PNKK zachował sukcesję apostolska. Po zjednoczeniu się Diecezji Starokatolickiej w Chicago z ośrodkiem scrantońskim oraz po przejściu pod jurysdykcję biskupa F. Hodura niezależnego ośrodka w Buffalo, Polski Narodowy Katolicki Kościół stał się jedynym reprezentantem polskiego niezależnego ruchu religijnego Celem pierwszym, nadrzędnym, PNKK było dążenie do uchronienia polskiej imigracji w Ameryce od zapowiadającego się jej wynarodowienia oraz uratowania dla przyszłej wolnej Polski. Celem pośrednim było bronienie interesów ekonomicznych i kulturalnych polskiego wychodźstwa oraz podtrzymywanie jego świadomości narodowej. Pierwsza w języku polskim Msza św. – Pasterka w dniu 24 grudnia 1900 r. – stała się niezwykłym przeżyciem dla obecnych w niej Polaków. Za przykładem ks. F. Hodura zaczęto wprowadzać język ojczysty do liturgii niemal we wszystkich innych polskich parafiach “niezależnych”, nie związanych jeszcze formalnie z ośrodkiem scrantońskim. Odwrócono również ołtarze, przodem do ludu.

 

Jesteśmy wierni starokatolickiej tradycji pierwszych wieków chrześcijaństwa.

Dnia 30 listopada 2003 roku podczas spotkania w ramach Międzynarodowej Konferencji Biskupów Starokatolickich w Pradze, zaaprobowano decyzję o wykluczeniu spośród członków Utrechckiej Unii Starokatolików Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego w USA (Polish National Catholic Church USA) za – jak to określono – „zbyt tradycjonalistyczną postawę”. W praktyce sprawa dotyczyła udzielania święceń kapłańskich kobietom, stosunku do homoseksualizmu i ekumenizmu. Polski Narodowy Kościół Katolicki w USA cieszy się bardzo dobrymi relacjami z Kościołem rzymsko-katolickim w USA. Po wielu latach wytężonej pracy teologów, historyków i kanonistów Watykan postanowił uznać ważność wszystkich sakramentów udzielanych w tym Kościele. Trwają też prace zmierzające do pełnego zjednoczenia z Rzymem. Gdy Kościoły członkowskie Unii Starokatolików w Utrechcie wydały zgodę o udzieleniu święceń kapłańskich kobietom w Kościołach starokatolickich w Austrii, Niemczech, Szwajcarii i Holandii, Polski Kościół Narodowy sprzeciwił się temu postanowieniu. W konsekwencji Unia skrytykowała Kościół o zbytni tradycjonalizm, źle pojęty i prowadzony ekumenizm oraz dyskryminowanie osób homoseksualnych. Unia Utrechcka powstał w 1889, zrzeszając Kościoły starokatolickie, które odłączyły się od Kościoła rzymsko-katolickiego po Soborze Watykańkim I. Pierwszym Kościołem starokatolickim był Kościół w Utrechcie, który oddzielił się od Rzymu jeszcze w XVIII wieku podczas tzw. „kontrowersji jansenistycznej”. Po Soborze Watykańskim I zaczęły do niego dołączać nowe Kościoły starokatolickie z Czech, Austrii, Niemiec, Szwajcarii i Stanów Zjednoczonych.Polski Narodowy Kościół Katolicki w USA powstał w XIX wieku wśród polskich emigrantów w Ameryce i Kanadzie. Jego twórcą był były kapłan rzymskokatolicki ks. Franciszek Hodur, który walczył o zachowanie polskiego języka i kultury w parafiach polskich emigrantów, a znajdując duży sprzeciw ze strony amerykańskiej hierarchii, głownie niemieckiego i irlandzkiego pochodzenia, postanowił o powołaniu do życia nowej wspólnoty eklezjalnej. W 1898 roku Rzym ekskomunikował ks. Hodura, który w 1907 roku przyłączył nowy Kościół do wspólnoty Kościołów starokatolickich w Utrechcie. W tym samym roku holenderski biskup starokatolicki wyniósł ks. Hodura na urząd biskupa i zwierzchnika Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.